1. Umowy zawierane z bankiem cechuje dość niezrozumiały język, obszerność tekstu oraz zazwyczaj fakt, iż nie można niczego w takiej umowie zmienić. Szczególnymi umowami są umowy o kredyt, pożyczkę w walucie obcej (tzw. frankowe). Zawierane były najczęściej w latach 2006-2010 i były w ofercie prawie wszystkich banków działających w Polsce. Banki chętnie oferowały ten produkt, gdyż świetnie się sprzedawał, dlatego że był konkurencyjny wobec tradycyjnego kredytu w złotówkach. Banki zapewniały klientów, iż franki są walutą bezpieczną i nie grozi tej walucie nagły wzrost kursu wobec złotówki. Okazało się jednak, iż życie napisało swój scenariusz i kurs franka wobec złotówki wzrósł o ponad 100%, co oczywiście spowodowało ogromny wzrost płaconych rat. To spowodowało reakcję kredytobiorców, którzy poczuli się oszukani i zaczęli poszukiwać ochrony w sądach.
2. O ile ekonomiczna przyczyna wywołała lawinową akcję procesową kredytobiorców to argumenty prawne zawarte w pozwach w zasadzie nie odnoszą się bezpośrednio do tej przyczyny.
Umowy frankowe zawierają klauzule niedozwolone (abuzywne), czyli postanowienia umowne, które z uwagi na swój charakter, sprzeczność z powszechnie obowiązującymi zasadami nie wiążą konsumenta i mogą w wielu przypadkach spowodować nawet nieważność całej umowy. Zgodnie z art.385 1§1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).
Z art.385 1§1 kc wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne tj.: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy.
3. Najczęściej klauzulami niedozwolonymi w umowach frankowych są postanowienia odnoszące się do zasad ustalania wartości kredytu oraz zasad spłat. Banki w sposób nie tylko jednostronny, ale i dowolny kreowały wartość udzielonego kredytu według tylko sobie znanych zasad. Sama zaś wartość kredytu nie była nigdy znana w dniu zawierania umowy. Podstawą przyjęcia, że postanowienie przewidujące indeksację kredytu jest niedozwolone, stanowi nierównomierne rozłożenie pomiędzy stronami umowy ryzyka wynikającego z zastrzeżenia indeksacji kredytu, tj. wyrażenia wysokości zobowiązania konsumenta w walucie obcej, której kurs podlega nieograniczonym zmianom – bez zagwarantowania w umowie jakichkolwiek mechanizmów, które mogłyby ograniczyć ryzyko ponoszone przez konsumenta. Tymczasem sytuacja konsumenta przedstawia się bardzo niekorzystnie. Nie tylko wysokość jego zobowiązania po przeliczeniu na złote polskie może osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty indeksacji), ale też może to nastąpić na każdym etapie długoletniego wykonywania umowy. Dlatego też, mimo że konstrukcja indeksacji kredytu nie jest sprzeczna z prawem, jak również nie można ogólnie wykluczyć możliwości jej stosowania w umowach zawieranych z konsumentami, w przypadku spornych postanowień należało uznać je za niedozwolone. Opisana wyżej konstrukcja prowadzi bowiem do wniosku, że następuje rażące naruszenie interesów konsumenta, gdyż brak jest sprawiedliwego i uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron umowy.
4. Przykładowe postanowienia uznane za niedozwolone wyglądają następująco:
Getin Noble Bank S.A.
Umowa 2005 r.
§ 1 ust. 1 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy]
„Bank udziela Kredytobiorcy Kredytu w kwocie (…) złotych polskich (słownie: … złotych polskich), indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w niniejszej umowie kredytowej oraz „Regulaminie do umowy kredytu hipotecznego” zwanym dalej Regulaminem, stanowiącym integralną część umowy.”
§ 2 ust. 2 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” – obowiązującego w dniu uruchomienia środków.”
§ 4 ust. 2 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego.”
Umowa 2006 r.
§ 2 ust. 1 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Bank udziela Kredytobiorcy Kredytu w kwocie (…) złotych polskich (słownie: … złotych polskich), indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w niniejszej umowie, przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby (…) CHF, rzeczywista równowartość zostanie określona po wypłacie kredytu.”
§ 4 ust. 3 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków.”
§ 6 ust. 3 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych do „CHF obowiązującego w dniu spłaty.”
Umowa 2007 r.
§ 1 ust. 1 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy]
„Bank udziela Kredytobiorcy Kredytu w kwocie (…) złotych polskich (słownie: … złotych polskich), indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w niniejszej umowie, przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby (…) CHF, rzeczywista równowartość zostanie określona po wypłacie kredytu. Kredytobiorca oświadcza, iż jest świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty.”
§ 6 ust. 1 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Bankowa Tabela Kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą Kusów – sporządzona przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich NBP, tabela sporządzona jest o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.”
§ 10 ust. 3 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty.”
§ 14 ust. 3 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Jeżeli Kredytobiorca, mimo upływu okresu wypowiedzenia, nie ureguluje należności, Bank w następnym dniu, po upływie terminu wypowiedzenia, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określanego przez Bank w Tabeli Kusów. Poczynając od dnia przewalutowania Bank pobiera od wymagalnego kapitału karne odsetki w wysokości 2-krotności oprocentowania kredytów udzielanych w PLN (nie indeksowanych do waluty obcej) przy zastosowaniu aktualnego z dnia przewalutowania wskaźnika DBPLN oraz marży obowiązującej w dniu wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy.”
Umowa 2008 r.
§ 1 ust. 1 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Bank udziela Kredytobiorcy Kredytu w kwocie (…) złotych polskich (słownie: … złotych polskich), indeksowanego kursem CHF przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby (…) CHF, rzeczywista równowartość zostanie określona po wypłacie ostatniej transzy kredytu. Kredytobiorca oświadcza, iż jest świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty.”
§ 6 ust. 1 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Bankowa Tabela Kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą Kusów – sporządzona przez merytoryczną komórkę 18 Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich NBP, tabela sporządzona jest o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.”
§ 9 ust. 2 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczna do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów obowiązującego w dniu uruchomienia środków.”
§ 10 ust. 3 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty.”
§ 14 ust. 3 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „Jeżeli Kredytobiorca, mimo upływu okresu wypowiedzenia, nie ureguluje należności, Bank w następnym dniu, po upływie terminu wypowiedzenia, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określanego przez Bank w Tabeli Kusów. Poczynając od dnia przewalutowania Bank pobiera od wymagalnego kapitału karne odsetki w wysokości 2-krotności oprocentowania kredytów udzielanych w PLN (nie indeksowanych do waluty obcej) przy zastosowaniu aktualnego z dnia przewalutowania wskaźnika DBPLN oraz marży obowiązującej w dniu wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy.”
https://rf.gov.pl/mapa-klauzul/
Comments